Monday, February 2, 2015

Mbi Korrupsionin: Pjesa II - nje sinteze dialektike

Sot në mediat shqiptare u dha lajmi se qytetarët shqiptarë do të kenë akses në një faqe zyrtare ku ata/ato do te mund te denoncojne afera korruptive. Faqja eshte e thjeshte dhe praktike por e pambaruar; personit i jepet mundesia te jete “Anonim” ose “Jo” dhe jape informacionin mbi aferen korruptive. Por edhe pse dikush mund te zgjedhë “Anonim” përsëri i kërkohet (a) adresa dhe (b) emaili. Ndersa emailin dikush mund ta fshehë për të mbrojtur identitetin, adresën askush nuk mundet ta fshehe. Përkufizimi i adresës është bërë për të identifikuar. D.m.th., edhe pse denoncuesit i jepen dy (2) zgjedhje per qëndrimin anonim: (a) PO ose (b) JO kërkesa për adresë e transformon zgjedhjen e lirë të qytetarit në “Jo Anonim” – një sintezë brilante dialektike.

  1. Thashë më lartë që faqja është e pambaruar sepse do të ishte (për mua) e plotë nësë ato gjëra që denoncohen shfaqen po aty. D.m.th., nëse dikush X denoncon një aferë korruptive atëherë një person i dytë, tretë etj. mund të ketë mundësinë të japë fakte të tjera për rastin në fjalë

a.     Imagjinoni dikë që i del emri aty, si fletërrufe ne kohën e komunizmit, dhe aferat korruptive që ka qënë i përfshirë – një ndëshkim i rëndë paraprak!
b.     Kjo pjesë shtesë do i paraprinte edhe një problemi që nuk e di nësë dizenjuesit e kanë menduar. Si do t’i ndjekin këto çështje një nga një? Sa të besueshme do jenë denoncimet? Çfarë fuqie buxhetore ka ky departament për të ndjekur çështjet, etj.
  1. Për korrupsionin nuk është përgjegjës vetëm ai/ajo që merr paratë por edhe ai/ajo që jep. Të dënosh vetëm personat që marrin rrushfet është ta lësh punën përgjysëm (dhe një punë e lënë përgjysëm është dhe mbetet e pambaruar). 

Sunday, February 1, 2015

Dy fjalë mbi Lahutën e Malcis


Diku lexova mbi një propozim që vepra e Fishtës Lahuta e Malcis të përkëthehet në gjuhën shqipe letrare në mënyrë që të jetë e aksesueshme për të gjithë. Kështu siç shtrohet ky propozim duket se problemi kryesor është: vepra e Fishtës nuk është e aksesueshme sepse është e shkruajtur në një dialekt që vetëm një pjesë e Shqipërise e kupton. Ndërsa nuk kam problem me çështjen (e problemit), shoh një gabim të rëndë me zgjidhjen e tij. Ndërsa për dekada të tëra kjo kryevepër u injorua nga injorantët komunistë, tani në një epokë demokratike ku prapë injoranca mbretëron supreme kësaj vepre kërkohet t’i jepet një goditje finale.
Nëse gjysma e Shqipërise e kupton veprën e Fishtës ne duhet të jemi gjysëm të kënaqur dhe ndihmojmë gjysmën tjetër që ta lexojë në origjinal.
Përpara disa kohësh një Patër (fatkeqësisht nuk ia mbaj mend emrin) argumentonte dhe thoshte se vepra e Fishtës duhet të jetë e detyrueshme në shkollat shqiptare. Kjo kërkesë ishte, per mendimin tim, shumë modeste. Mendoj që brënda fakultetit të Filologjisë duhet të ketë një departament të veçantë që merret jo vetëm me vepren e Fishtës por dhe Kanunin e Gjeçovit. Në Itali nëpër shkolla të mesme nxënësit janë të detyruar të studiojnë Latinishten dhe Greqishten e Vjetër. Ne nuk mund ta bëjmë një gjë të tillë – por çfarë mund të bëjmë është që të detyrojmë nxënësit dhe studentet të lexojnë Fishtën në origjinal. Dhe një efekt dytësor dhe i mirëpritur do të jetë që një pjesë e mirë e atyre që më parë nuk i kuptonin veriorët, do fillojnë t’i kuptojnë më mirë; madje do të angazhohen në biznese dhe afera të tjera.
Në një film që portretizon LNÇ një aktor duke folur me ndërtuesit partizanë përsëriste shprehjen “Po me urën ç’patën xhanëm?” Po të uleshin të gjithë e diskutonin se pse e prishën urën gjermanët, ajo urë nuk do ndërtohesh kurrë; ajo punë nuk do të fillonte kurrë sepse kapacitet njerëzore e materiale nuk ekzistonin (“Sikur te kishim ca qereste!”) etj. Po te ecet me mendimin se gjysma e Shqipërisë nuk e kupton dialektin verior natyrisht që gjysma nuk e kupton veprën e Fishtës. Nëse rinia shkollore prezantohet me këtë vepër dhe dialektin geg atëherë pjesa më e vështirë do konsiderohesh e kaluar. Kur njeriu i ekspozohet arsyes ai fillon dhe arsyeton. Psikologet e dinë shumë mirë faktin që njeriun është e vështirë ta ndryshosh (madje për disa mbase edhe e pamundur). Por ndrysho ambientin rreth tij/saj dhe njeriu fillon dhe ndryshon (adoptohet etj.).
Lahuta e Malcis nuk është kryevepra e Fishtës; kjo është njëlloj sikur të thuhet Iliada është kryevepra e Homerit – një tautologji (si shprehja: fshati që duket nuk do udhërrëfues). Sikur Iliada është fillimi i historisë greke dhe Europiane, gjithashtu Lahuta është (për mua të paktën) fillimi i historisë shqiptare. Dikush do habitej dhe do thoshte por ajo është shkruajtur vonë! Si mund të deklarosh diçka të tillë?
Nëse Iliada krijoi atë frymë unitare e të përbashkët greke e përmendur gjeratë mbas gjenerate nga filozofë e historianë kështu edhe Lahuta na sjell në Shqipëri një frymë shqiptare e identitet të përbashkët. Në këtë aspekt ajo si kryeveper shqiptare bashkon dhe jep shpresë atje ky shpresa nuk ishte. Fishta nuk shkruajti një dokument historik por një monument që i reziston kohës (30.23). Mbas më shumë se dy (apo të themi 7-të po të përfshijmë edhe kohën e komunizmit) dekadash pashprese e varfërie shpirtërore, tashmë mbase ka ardhur koha të gjejmë shpresë e ndriçim në kryeveprën shqiptare. Ashtu si epika Homeriane vazhdon sot e kësaj dite studiohet jo vetëm nga filologë e historianë në gjuhën e vjetër, ashtu dhe epika Fishtiane duhet studiuar në origjinalitetin e saj. Tek burimi Fishtës të gjithë (shkencëtarët) shqiptarët duhet (nëse mund tw shprehesha kështu) të pinë një gllënkë ujë.